آشنایی با مفاهیم مطالعه در حرکت شناسی

آشنایی با مفاهیم مطالعه در حرکت شناسی

(حالتهای ایستادن ،سطوح حرکتی ومحورهای حرکتی)

در مباحث حرکت شناسی وآناتومی مبنای مطالعه وضعیت ایستادن فرد است.

به طور کلی وضع بدن به دو صورت در نظر گرفته می شود:

سطوح ومحورهای حرکتی (مفاهیم اساسی آناتومی فیزیولوژی)

آناتومي :
آناتومي يا كالبد شناسي عبارت از :(مطالعه  و شناخت ساختمان بدن انسان و اندامهاي مختلف تشكيل دهنده ان و روابط بين اين اندامها ) است.
فيزيولوژي:
عبارت است از : (مطالعه  و بررسي عمل طبيعي اندام هاي مختلف بدن)است ،كه در مورد ساير موجودات زنده در طبيعت تحت عنوان (زيست شناسي) يا بيولوژي بيان مي گردد.
وضعيت تشريحي بدن :
براي بررسي حركات مفصل در بدن انسان دو وضعيت وجود دارد :

حالت ایستادن آناتومیکی وحالت ایستادن طبیعی:

* حالت اول(آناتومیکی): قامت راست،پاها جفت، کف دستها رو به جلو  صرفاً برای مطالعه حرکات ساعد ،مچ وانگشتان دست می باشد.
* حالت دوم(طبیعی): قامت راست ،پاها جفت ،دستها در کنار رانها (کف دستها چسبیده به رانها)می باشد.کلیه قسمتهای بدن (به جز ساعد،دست وانگشتان دست) بر مبنای این حالت مطالعه می شود.

سطوح حرکتی:

افقی

سهمی

عرضی

 در مطالعه حرکات اتسان سه سطح فرضی اصلی در نظر گرفته می شود که حرکات اندامهای مختلف بدن بر مبنای این سه سطح مطالعه می شود.این سطوح بر یکدیگر عمودند که شامل:
سطح سهمی (ساجیتال ):سطح قدامی- خلفی نیز نامیده  می شود.از جلو به عقب بدن طوری می گذرد که بدن را به دو نیمه کاملاً مساوی چپ و راست تقسیم می کند.
 چنانچه اين سطح بدن را به دو نيمهٔ مساوى و قرينه تقسيم نمايد آن را سطح ساجيتال ميانى (Median Plane) مى‌نامند.

سطح سهمى (ساجيتال)

سطح عرضی(فرونتال): یا سطح آهیانه ای،از چپ به راست بدن  می گذرد وبدن را به دو نیمه قدامی وخلفی تقسیم می کند.

سطح عرضى (فرونتال)

سطح افقی(هوریزنتال): موازی با سطح زمین است وبدن را به دو نیمه فوقانی وتحتانی تقسیم می کند.

سطح افقى (هوريزنتال)

محل تلاقی سه سطح فوق را با همدیگر مرکز ثقل بدن می نامند.

 محورهای حرکتی بدن:

* محور افقی - سهمی: این محور برسطح افقی (هوریزنتال) ـ عرضی (فرونتال) عمود است و هفت نوع حرکت حول این محور در بدن انجام می پذیرد و براى ديدن حرکات حول آن بايستى از روبرو يا پشت نگاه کرد . 1.آبداکشن 2.آداکشن 3. خم شدن جانبی (این حرکت اختصاصاً مربوط به سر وتنه است) 4. هایپر آبداکشن یا فرا دور شدن (صرفاً در حرکات دست ومفصل شانه انجام می شود) 5. هایپر آداکشن (فرا نزدیک شدن)  6. برگشت از حالت هایپر آداکشن 7. برگشت از حالت خم شدن جانبی

۱. دور شدن (آبداکشن Abduction):

در اين حرکت اندام‌ها از خط ميانى بدن دور مى‌شوند، به عبارت ديگر از سطح اصلى يا ميانى ساجيتال دور مى‌شوند. حرکت دور شدن دست از مفصل شانه يا دور شدن پا از مفصل ران از جمله اين حرکت‌ها مى‌باشند.

۲. نزديک شدن (آداکشن Adduction):

برگشت از حرکت دور شدن است. حرکت نزديک شدن دست به بدن از مفصل شانه و يا حرکت پا از مفصل ران نمونهٔ اين نوع حرکت هستند. شکل زير حرکت‌هاى دور شدن و نزديک شدن دست و پا را از بدن نشان مى‌دهد.

دورونزديک شدن

۳. تا شدن جانبى (Lateral Flexion):

حرکت سر و بالاتنه روى سطح فرونتال تحت عنوان تا شدن يا فلکشن جانبى گفته مى‌شود. فقط مخصوص اين دو بخش از بدن مى‌باشد. شکل زير تا شدن بالاتنه از ستون مهره‌ها را نشان مى‌دهد. اين حرکت يا به‌ طرف راست و يا به طرف چپ انجام مى‌شود، بنابراين به نام تا شدن جانبى به راست و يا تا شدن جانبى به چپ گفته مى‌شود.

تاشدن جانبى بالاتنه از ستون مهره ها

۴. هايپر آبداکشن (Hyperabduction):

اين حرکت ادامهٔ حرکت آبداکشن استخوان بازو از مفصل شانه است به‌طورى‌ که از سطح مفصلى ساجيتالى که از اين مفصل عبور مى‌کند فراتر رود.

۵. هايپر آداکشن (Hyperadduction):

اين حرکت ادامهٔ حرکت آداکشن است به‌طورى‌که از مبداء حرکت آبداکشن فراتر رود. اين حرکت در مفاصل ران و شانه و اولين استخوان کف دستى در مچ دست (شست دست) انجام مى‌شود. در هنگام اجرا اين حرکت با استخوان بازو، تنه مانع از اجراى حرکت مى‌شود و در هنگام اجرا پا از مفصل ران پاى ديگر مانع حرکت است که در هر دو وضعيت لازم است اندام کمى فلکشن انجام داده (تا شود) و سپس حرکت هايپر آداکشن را انجام دهد.

۶. برگشت از حرکت هايپرآداکشن

۷. برگشت از حرکت تا شدن جانبى

** محور افقی - عرضی: این محور بر سطح ساجيتال (سهمی) عمود است وچهار حرکت حول این محور در بدن انجام می شود. 1.فلکشن 2.اکستنشن 3. هایپر فلکشن 4. هایپر اکستنشن 

اين محور بر سطح  عمود مى‌شود و ديدن حرکات حول اين محور از پهلو صورت مى‌گيرد و عبارتند از:

۱. تا شدن (فلکشن Flexion):

حرکتى است که زاويهٔ بين دو استخوان در يک مفصل کاهش پيدا مى‌کند. مثال تا کردن ساعد بر روى بازو در مفصل آرنج يا تا کردن ساق پا به طرف ران در مفصل زانو (از پشت)، بالا آوردن دست از جلو از مفصل شانه و يا تا کردن سر به جلو از مهره‌هاى گردن همه حرکات فوق روى سطح ساجيتال و حول محور فرونتال است که از مفصل عبور مى‌کند.

۲. باز شدن (اکستنشن Extension):

حرکت برگشت از حالت تا شدن يا فلکشن است، بنابراين هر مفصلى که عمل تا شدن را انجام دهد مى‌تواند حرکت اکستنشن را انجام دهد. شکل زير حرکت‌هاى تا شدن و باز شدن را در مفاصل آرنج، شانه، زانو و ران را نشان مى‌دهد.

تا شدن و باز شدن

۳. هايپر فلکشن (Hyperflexion):

ادامهٔ حرکت فلکشن در مفاصل شانه و شست دست از مفصل مچ دست مى‌باشد. در حرکت فلکشن استخوان بازو از مفصل شانه زمانى که استخوان بازو بر روى سطح ساجيتال حرکت کرده و به سطح فرونتال مى‌رسد و از آن فراتر مى‌رود حرکت را هايپر فلکشن مى‌گويند.

۴. هايپر اکستنشن (Hyperextension):

ادامهٔ حرکت اکستنشن است به‌طورى‌که از مبداء حرکت فلکشن در آن مفصل فراتر رود. اين حرکت در مفاصل مچ دست، حرکت سر از مهره‌هاى گردن، حرکت بازو از مفصل شانه، حرکت پا از مفصل ران و حرکت بالاتنه از ستون مهره‌ها قابل انجام مى‌باشد.

*** محور عمودی: این محور بر سطح افقی عمود است وشش حرکت حول این محور در بدن انسان صورت می پذیرد.1. چرخش خارجی ساعد 2. چرخش داخلی ساعد 3. چرخش داخلی وخارجی ران وزانو  4. چرخش به چپ و راست سر و گردن و تنه 5. برگشت از حالت چرخش خارجی و داخلی 

اين محور به‌طور عمودى بر سطح هوريزونتال وارد مى‌شود و ديدن حرکات حول اين محور از بالا يا پايين مى‌باشد. براى مطالعهٔ حرکت‌هاى حول اين محور در ناحيهٔ ساعد از حرکت ايستادن آناتوميکى استفاده مى‌شود.

۱. چرخش به چپ يا راست (Rotation to Left or Right):

اين حرکت در مورد سر از مهره‌هاى گردنى و اطلس و آکسيس و براى تنه از ستون مهره‌ها مى‌باشد و موقعى است که سطوح قدامى صورت و تنه متمايل به چپ يا راست مى‌شود.

۲. چرخش به داخل و خارج (Internal Rotation, External Rotation):

اين حرکت براى اندام‌هاى فوقانى و تحتانى يعنى دست‌ها و پاها انجام مى‌شود. براى مثال پا از مفصل ران و بازو از مفصل شانه قادر به انجام اين حرکت مى‌باشند. اين حرکت موقعى است که سطح قدامى هر يک از اندام‌هاى فوق‌الذکر به سمت داخل و يا خارج از بدن متمايل گردد.

در بعضى از کُتب به آن Outward يا Lateral و همچنين Inward يا Medial نيز گفته شده است. حرکت‌هاى سو پينيشن ساعد همان چرخش خارجى و حرکت پرونيشن ساعد همان چرخش داخلى ساعد مى‌باشد. شکل زير حرکت‌هاى چرخش به چپ و راست سر را از مهره‌هاى گردن و چرخش به خارج ساعد يا سو پينيشن و چرخش به داخل ساعد يا پرونيشن را نشان مى‌دهد.

حرکت‌هاى حول محور عمودى در سر و ساعد

در شکل زير سه سطحى اصلى حرکتى عمودي، سهمى و عرضى را نشان مى‌دهد که در محل مرکز ثقل بدن با يکديگر تلاقى مى‌کنند.

سه سطح حرکتى

اصطلاح شناسی جهت یابی بدن و صفحات آناتومیکی:

                                                                                                اصطلاح شناسی جهت یابی بدن:

                                                                                 صفحات آناتومیک و واژه های تعیین جهت:

منابع:

رفرنسهای پزشکی

تصاویر گوگل

ویستا